Cymdeithas Ryngwladol ar gyfer Ymchwil Cyfryngau Ieithoedd Lleiafrifol

Ers dyddiau cynnar ymchwil cyfryngau ieithoedd lleiafrifol (gweler Jones and Uribe-Jongbloed (goln, 2013) am fanylion) bu pwyslais Ewropeaidd neu Orllewinol ar y maes astudio, yn gysyniadol ac yn gyd-destunol. Yn ogystal â grymoedd Gorllewinol sydd yn effeithio ar bob disgyblaeth academaidd - ac rydym yn cydnabod hyn yn glir - mae tair elfen benodol a wnelo’r maes hwn, sef:

• nifer yr ymchwilwyr sydd wedi’u lleoli mewn prifysgolion a sefydliadau ymchwil yn Ewrop, eu cyfraniad at ddatblygu’r maes a’u dull rhwydweithiol o ymdrin â meysydd y pwnc, a gefnogwyd yn aml gan gyllid yr Undeb Ewropeaidd (e.e. Rhwydwaith Mercator);
• natur yr ymchwil yng nghyd-destun ieithoedd lleiafrifol yn gyffredinol, sydd yn aml yn pwysleisio ymchwil gymhwysol (yn hytrach nac ymagweddau mwy ‘damcaniaethol’), ymchwil sydd wedi’i wreiddio yn y cymunedau ieithyddol hynny sy’n ganolbwynt iddo, sydd yn ymgysylltu’n agos â chwaraewyr allweddol ynddynt, ac ymchwil sydd am wneud cyfraniad cadarnhaol i’w datblygiad.
• er bod y maes wedi tyfu yn Ewrop, mae’n dal i fod yn ddisgyblaeth ymylol ac ni all hawlio lefelau uchel o gyllid sy’n ofynnol ar gyfer cyfnewid rhyngwladol ar raddfa uwch, gan gynnwys teithio byd-eang i fynychu cynadleddau, prosiectau cyfnewid, gwaith maes cymharol ac ati.

Fodd bynnag, nid ddylai hyn ddisystyru’r hyn a ddatblygwyd yn Affrica, (De) America ac Asia. Cyflwynwyd traethodau ymchwil estynedig, traethodau hir a thraethodau ymchwil niferus ar y pwnc. Yn Affrica,  y cam cyntaf sylweddol oedd cyhoeddi Indigenous Language Media in Africa (Salawu, 2006). Aeth degawd heibio cyn cyhoeddi Indigenous Language Media, Language Politics and Democracy in Africa a olygwyd gan Abiodun Salawu a Monica Chibita a’r diweddaraf yw Salawu, A. [Ed.] 2019. African Language Digital Media and Communication.

Penderfynodd yr ymchwilwyr a oedd yn bresennol yng nghynhadledd Etxepare Caeredin sefydlu’r Gymdeithas Ryngwladol ar gyfer Ymchwil Cyfryngau Ieithoedd Lleiafrifol (IAMLMR) fel cam cadarnhaol i gysylltu ymchwilwyr cyfryngau ieithoedd lleiafrifol ym mhob rhan o’r byd oherwydd:

• fod ymchwilwyr mewn sawl rhan o’r byd wedi bod yn cynhyrchu astudiaethau pwysig a chyfraniadau beirniadol y dylid eu cylchredeg y tu hwnt i’w gwledydd, gwladwriaethau a’u ‘rhanbarthau’ yn y byd;
• y gellir cyfoethogi’r ffocws sydd ym maes Ymchwil Cyfryngau Ieithoedd Lleiafrifol ar ymchwil gymhwysol ac ymchwil ymrymusol drwy gynyddu’r cyswllt rhwng ein hymchwilwyr a rhwng ein cymunedau;
• fod ffactorau fel mudo, cymunedau diaspora a symudedd byd-eang yn gofyn i ni gymryd camau pendant i ddyfnhau’r cydweithrediad rhyngom er mwyn deall ein cyd-destunau ein hunain mewn ffyrdd mwy ystyrlon;
• fod heriau byd-eang fel newid hinsawdd, mynediad i addysg, dosbarthiad anghyfartal adnoddau economaidd, lefelau isel o lythrennedd, anghydraddoldebau ac amodau andwyol eraill yn bygwth ein hamrywiaeth ieithyddol bresennol. Mae mynediad i’r cyfryngau – a mynediad at ymchwil i’r cyfryngau – yn agweddau pwysig ar ddadansoddi ac ar ddatrys yr heriau hyn.
• y dylai rhannu a throsglwyddo arfer gorau, rhannu ymchwil ac astudiaethau (cysyniadol a chyd-destunol) ddigwydd drwy gydberthynas o barch ac o chwilfrydedd ymysg ymchwilwyr ym mhob rhan o’r byd.

Mae diffiniad Y Gymdeithas Ryngwladol ar gyfer Ymchwil Cyfryngau Ieithoedd Lleiafrifol (IAMLMR) yn cynnwys yr holl gyfryngau, gan gynnwys cyfryngau cymdeithasol, cyfryngau nad ydynt yn broffesiynol (gan wirfoddolwyr neu gan ddefnyddwyr), ffeithiol a newyddiaduraeth, ffuglen glyweledol, digideiddio ac ati, ar draws pob platfform ac ym mhob rhan o’r byd.

Mae diffiniad y Gymdeithas Ryngwladol ar gyfer Ymchwil Cyfryngau Ieithoedd Lleiafrifol yn cynnwys pob cymuned ieithyddol sy’n hunan-ddiffinio fel lleiafrif, lleiafrifoledig, anhegemonaidd, gan gynnwys cymunedau sy’n hunan-ddiffinio eu hieithoedd fel ieithoedd brodorol. Nid yw wedi’i gyfyngu i ieithoedd ysgrifenedig nac i ieithoedd llafar, ac fe gynhwysir ieithoedd llafar (nad ydynt wedi’u hysgrifennu) yn ogystal ag ieithoedd wedi’u arwyddo neu ieithoedd nad ydynt yn rhai llafar.